Inleiding
In de Meerjarenprogrammabegroting (MPB) wordt het gemeentelijk beleid toegelicht. De MPB gaat over alle gemeentelijke taken, zoals: zorg, ruimtelijke ontwikkeling, beheer en onderhoud openbare ruimte, veiligheid, milieu en gemeentebelastingen. De brede samenstelling van het gemeentelijk takenpakket maakt het lezen van een meerjarenbegroting niet eenvoudig. Deze leeswijzer is bedoeld om u daarbij op weg te helpen. De volgende onderwerpen komen aan de orde:
- Waaruit bestaat een MPB?
- Indeling van de MPB.
- Voorgestelde nieuwe ontwikkelingen en beleidswijzigingen.
- De algemene reserve en de Bestemmingsreserve ontwikkeling Apeldoorn (BROA).
- Webversie MPB.
Waaruit bestaat een MPB ?
De MPB is vergelijkbaar met een huishoudboekje. De jaarlijkse uitgaven en inkomsten die de gemeente kent - ook wel de exploitatie genoemd - staan er in vermeld. Voorbeelden van belangrijke uitgaven zijn vergoedingen aan zorginstellingen (jeugd en maatschappelijke ondersteuning), subsidies aan verenigingen en organisaties, verstrekking van bijstandsuitkeringen, rente en afschrijving als gevolg van gemeentelijke investeringen, onderhoud van de openbare ruimte en kosten van het gemeentelijk personeel. De gemeenteraad bepaalt de onderwerpen, de hoeveelheid geld (het budget) dat er maximaal aan besteed mag worden en de prestaties die daarvoor geleverd moeten worden. De MPB is verdeeld in 9 programma's. Op die programma worden de inkomsten en uitgaven verantwoord op taakvelden, die bij wet zijn voorgeschreven.
Naast de uitgaven zijn ook de inkomsten in de begroting opgenomen. Tot de belangrijkste inkomsten van de gemeente behoren:
- de algemene uitkering uit het gemeentefonds. Dit is een rijksbijdrage, waarvan de raad de bestedingen voor het overgrote deel naar eigen inzicht kan bepalen;
- specifieke bijdragen die het Rijk maar ook de provincie aan de gemeente verstrekken om door hen bepaalde taken te kunnen bekostigen. Voorbeelden zijn de rijksbijdragen voor bijstandsuitgaven, onderwijsachterstandenbeleid en het regionale meld- en coördinatiecentrum (schoolverzuim);
- eigen inkomsten uit gemeentebelastingen zoals de onroerende zaakbelasting, maar ook inkomsten uit leges omdat inwoners specifieke diensten van de gemeente afnemen (bijv. een paspoort of een omgevingsvergunning) en gemeentelijke heffingen zoals voor het inzamelen van huishoudelijk afval. De raad beslist over de omvang van de gemeentebelastingen, leges en rechten.
De uitkering uit het gemeentefonds bepaalt voor bijna 60% onze inkomsten. Het gemeentefonds is gekoppeld aan de omvang van de rijksuitgaven. Nemen die rijksuitgaven toe, dan hebben ook gemeenten meer te besteden. Besluit het rijk tot bezuinigingen op haar uitgaven, dan hebben gemeenten minder te besteden. Een wettelijke eis is dat de gemeentelijke exploitatie-uitgaven niet hoger mogen zijn dan de inkomsten; ieder begrotingsjaar moet in principe ‘sluitend’ zijn. Dit in tegenstelling tot het Rijk, waar vaak sprake is van een begrotingstekort waarvoor het Rijk vervolgens een lening moet aantrekken.
Indeling van de MPB
In de inhoudsopgave treft u aan uit welke hoofdstukken de MPB is samengesteld. In vogelvlucht worden deze hoofdstukken hier nader toegelicht. Wij wijzen er op dat het hoofdstuk financiële beschouwingen in deze MPB vóór de Meerjarenprogrammabegroting is opgenomen.
Hoofdstuk 1.1 Nota van aanbieding
De nota van aanbieding vermeldt vooral de richting die het college voor de gemeente wil inslaan en op welke wijze dat in de MPB tot uitdrukking komt. Daarmee geeft de begroting aan hoe wij samen met u onze stad en dorpen willen vormgeven en besturen.
Hoofdstuk 1.2 Financiële beschouwingen
Hierin schetst het college de financiële ontwikkelingen voor de komende jaren die een rol spelen bij het opstellen van de MPB. Dat kan gaan over nieuwe beleidsvoornemens, de financiële verhouding tussen Rijk-gemeenten of over ombuigingen als die aan de orde zijn.
Hoofdstuk 1.3 Samenvattend overzicht
Het samenvattend overzicht betreft alle voorstellen voor (onontkoombaar) nieuw beleid en ombuigingen die in deze MPB zijn verwerkt.
Hoofdstuk 2 Strategische ambities
De begrotingsprogramma's in de MPB zijn (nog) niet geordend rond de strategische ambities zoals die in het coalitieakkoord 2022-2026 'Handen uit de mouwen en aan de slag!' zijn vastgelegd. In dit hoofdstuk geven we langs de lijnen van de brede welvaart index de samenhang tussen onze ambities aan en welke programma's hieraan bijdragen.
Hoofdstuk 3 Meerjarenprogrammabegroting
In dit hoofdstuk vindt u de meerjarenbegroting van de gemeente, die bestaat uit negen programma's . Elk programma begint met een doelenboom. Daarin wordt schematisch de relatie tussen de hoofddoelstelling(en) van het programma en de te leveren prestaties tot uitdrukking gebracht. Sommige taken zijn ondergebracht bij Gemeenschappelijke Regelingen (verlengd lokaal bestuur) of andere zogenaamde verbonden partijen, waarbij de gemeente aandeelhouder is. Effectindicatoren in grafiekvorm en de belangrijkste risico's zijn eveneens opgenomen. Tenslotte treft u digitale verwijzingen naar belangrijke kadernota's aan.
De wettelijke verantwoordingsvoorschriften voor gemeenten verplichten ons om een overzicht van de overheadkosten (o.a. indirecte personele kosten, huisvesting, ICT) op te nemen via een apart taakveld 04. De verantwoording hierover treft u aan in de paragraaf Bedrijfsvoering.
Voor wat betreft de effectindicatoren stellen wij vast, dat gemeenten verplicht zijn om bepaalde indicatoren op te nemen en daarbij de data te gebruiken van de website 'waarstaatjegemeente.nl'. Helaas is deze data niet altijd actueel, wat ten koste gaat van de informatiewaarde van de betreffende indicator.
Deze MPB 2023-2026 is de laatste begroting in de huidige programmastructuur. Voor 2024-2027 wordt de MPB in overleg met de raad omgebouwd naar een structuur die aansluit bij de brede welvaart index en de opzet van het Coalitieakkoord. Vooruitlopend daarop zijn in deze MPB al enkele aanpassingen gedaan.
Hoofdstuk 4 Verplichte paragrafen
Het is een wettelijke eis dat elke gemeente alle onderstaande paragrafen in de MPB opneemt. De paragrafen vormen een dwarsdoorsnede van de begroting op een specifiek terrein.
- De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing
Het weerstandsvermogen geeft aan hoe solide de financiële positie van de gemeente is en wordt bepaald door de weerstandscapaciteit (beschikbare gelden zoals reserves) af te zetten tegen de risico’s. - De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen
In deze paragraaf wordt per onderdeel toegelicht op welke wijze het onderhoud van de gemeentelijke kapitaalgoederen (zoals wegen, riolering, gebouwen) gewaarborgd is. - De paragraaf financiering
Hierin wordt de werkwijze met betrekking tot de financieringsbehoefte van de gemeente toegelicht. - De paragraaf verbonden partijen
De gemeente werkt vaak samen met andere partijen om bepaalde doelen te bereiken. Als deze samenwerking in een bestuurlijke en financiële vorm wordt gegoten, spreken we van een verbonden partij. In deze paragraaf worden alle verbonden partijen nader toegelicht. - De paragraaf grondbeleid
De gemeente speelt ook een rol in het verwerven, bouwrijp maken en verkopen van gronden. In deze paragraaf wordt dieper op het grondbeleid van de gemeente ingegaan. - De paragraaf lokale heffingen
Hierin treft u de diverse gemeentelijke belastingen en heffingen aan. Ook worden hier de tarieven voor het komende begrotingsjaar genoemd. - De paragraaf bedrijfsvoering
Deze paragraaf gaat in op ontwikkelingen binnen de gemeentelijke organisatie, die gericht zijn op een zo goed mogelijke dienstverlening aan de inwoners en een zo zorgvuldige mogelijke besluitvorming.
Op verzoek van uw raad is voor Vastgoed een niet verplichte paragraaf in de MPB opgenomen. Tevens is in deze MPB een eerste aanzet voor een Investeringsparagraaf opgenomen.
Hoofdstuk 5. Bijlagen.
Tot slot is een aantal bijlagen aan de meerjarenbegroting toegevoegd. Sommige daarvan zijn door het Rijk verplicht voorgeschreven. Tot de belangrijkste bijlagen behoren:
Beleidswijzigingen
Het college neemt in deze MPB voorstellen voor nieuwe ontwikkelingen op, die vooral voortvloeien uit door de raad vastgestelde kaders en visiedocumenten en uit het coalitieakkoord 2022-2026. Deze onderwerpen staan met hun eventuele financiële gevolgen in hoofdstuk 1.2 Financiële beschouwingen en worden in de betreffende programma’s toegelicht.
De BROA
Naast de jaarlijkse exploitatie-uitgaven voert de gemeente ook investeringsprojecten uit. Deze investeringen worden over meerdere jaren geactiveerd (jaarlijkse rente en afschrijving). Tevens beschikt de gemeente over bestemmingsreserves voor specifieke onderwerpen. De Bestemmingsreserve Ontwikkeling Apeldoorn (BROA) is één van die reserves. In de MPB 2022-2025 is een aanzet gegeven om de BROA als ontwikkel-fonds in te richten voor de langjarige ambities van Apeldoorn. In deze MPB reserveert het college in de BROA bedragen voor de schaalsprong Apeldoorn 2040 en voor bedrijventerreinen.
De doorrekening van de BROA is onder bijlage 5.2 opgenomen.